Urzędnicy unijni zgodnie przyznają, że wielu naukowców rezygnowało z występowania o dofinansowania w ramach „7 Programu Ramowego” ze względu na bardzo skomplikowane formalności. Projekt „Horizon 2020”, który ma być uruchomiony 1 stycznia 2014 roku, przyniesie ze sobą największe jak dotąd środki finansowe przeznaczone na badania oraz znaczne uproszczenie procedur.

Warty prawie 54 miliardy euro „7 Program Ramowy” (znany jako FP7) ma na celu przekształcenie Unii Europejskiej w najbardziej konkurencyjną i dynamiczną, opartą na wiedzy gospodarkę świata, poprzez rozwój edukacji, badań oraz innowacji. Jednym z czterech filarów inicjatywy jest tzw. program szczegółowy „Wspólpraca”, w ramach którego potężne środki finansowe przeznaczono na wspieranie międzynarodowej kooperacji naukowo-badawczej na 10 obszarach, także w zakresie biotechnologii.

Projekt potrwa do końca 2013 roku. Od 1 stycznia 2014 naukowcy i badacze z państw Unii Europejskiej będą mogli ubiegać się o granty w ramach następcy FP7, czyli programu „Horizon 2020”, którego budżet ma sięgać aż 80 miliardów euro. Jak informuje komisarz Máire Geoghegan-Quinn  - nazwa została wybrana w drodze międzynarodowego konkursu „You Name It” i ma przede wszystkim stanowić symbol „nowego startu i nowej przygody”. Ciekawostką jest fakt, że autorkami nowej nazwy są dwie nauczycielki: Czeszka Marcela Endlova i… Beata Zyngier z Polski. Nowy projekt to jednak nie tylko zmiana nazwy i większe kwoty przeznaczone na dofinansowania.

Urzędnicy Komisji Europejskiej zgodnie przyznają, że uciążliwe procedury administracyjne (w tym liczne harmonogramy, szczegółowe audyty finansowe oraz skomplikowane zasady) odstraszyły wielu badaczy od ubiegania się o fundusze w ramach FP7. Chociaż 80-miliardowy budżet kolejnej, planowanej na lata 2014-2020, tury finansowania nie został jeszcze oficjalnie zatwierdzony, a jej szczegóły pozostają w ścisłej tajemnicy do końca listopada - to już wiadomo, że formalności niezbędne do uzyskania grantów naukowo-badawczych mają zostać znacząco uproszczone.

Przede wszystkim, w ramach „Horizon 2020” zostanie wprowadzony jeden, wspólny dla wszystkich inicjatyw zestaw zasad. W opinii Geoghegan-Quinn ma to doprowadzić do „zauważalnego okrojenia i rozjaśnienia” obowiązujących przepisów. Nowy program ramowy ma zostać również ujednolicony i rozszerzony z czterech do sześciu kluczowych zadań dotyczących społeczeństwa -  w tym zdrowia, bezpieczeństwa żywności oraz czystej energii. Można będzie również znacznie łatwiej rozliczać wszelkiego rodzaju koszty pośrednie – zamiast dotychczasowych zróżnicowanych sposobów obliczeń, Komisja Europejska ma wprowadzić jeden prosty system, dzięki któremu zmniejszy się liczba „częstych błędów” księgowych.

To, co się nie zmieni, to bezwzględne wymagania dotyczące precyzyjnego raportowania ponoszonych w ramach prowadzonych badań kosztów. Oznacza to, że naukowcy wciąż będą musieli przedstawiać szczegółowe harmonogramy oraz poddawać się dokładnym audytom finansowym. W zamian za to, Komisja ma zamiar jednak udostępniać wszystkim beneficjentom programu niezbędną pomoc administracyjną oraz łagodniej traktować wyznaczone na składanie raportów ramy czasowe. To ostatnie dotyczy przede wszystkim naukowców zajmujących się danym projektem w pełnym wymiarze czasowym.

„Zapowiadane zmiany spotkają się zapewne z ciepłym przyjęciem ze strony środowiska naukowo-badawczego” – przyznaje Adam Hurlstone z Uniwersytetu w Manchesterze. Hurlstone, który zajmuje się badaniami nad leczeniem raka, wstrzymał się ostatnio od występowania o grant ze względu na – jak sam mówi – „swoją opinię o organizacyjnych i administracyjnych trudnościach”.

Zgodnie z dokumentami, do których dotarła redakcja czasopisma „Nature” - wprowadzenie jeszcze większych zmian na korzyść starających się o dofinansowania badaczy, wymagałoby niestety przeprowadzenia także radykalnych reform organizacyjnych w samej Komisji Europejskiej. Pragnący zachować anonimowość doradca naukowy UE przyznaje: „To jasne, że członkowie Komisji bardziej dbają  o własne posady, niż o rozwiązanie istniejących problemów”.

Negocjacje pomiędzy Komisją, Państwami Członkowskimi oraz Parlamentem Europejskim odnośnie ostatecznego kształtu programu potrwają około 18 miesięcy. Wszystkie strony mają jednak nadzieję, że uda się zakończyć rozmowy na czas i „Horizon 2020” zostanie uruchomiony zgodnie z harmonogramem, czyli w 2014 roku. Mimo wszelkich deklaracji nie ma niestety pewności, że uda się przeforsować wszystkie planowane zmiany.

„Horizon 2020” to szansa na łatwiejsze pozyskiwanie dofinansowań na działalność naukowo-badawczą, także z zakresu biotechnologii. Z drugiej strony – można się jednak spodziewać, że unijna biurokracja wciąż będzie się mocno dawać we znaki beneficjentom.

Źródła: nature.com, rpklublin.pl, europa.eu

red. Adam Czajczyk