Fot. ECCP

Europa na drodze do transformacji bliźniaczej – zwiększania gotowości cyfrowej i ekologicznej

– Klastry wspierają współpracę, innowacje i rozwój wśród przedsiębiorstw, instytucji badawczych i władz publicznych. Odgrywają kluczową rolę w zwiększaniu produktywności, przyspieszaniu transformacji ekologicznej i cyfrowej oraz wzmacnianiu globalnej konkurencyjności Europy – nie ma wątpliwości, że to, co zapowiadało ECCP przed wydarzeniem, jest słusznym stwierdzeniem. Pełna zgoda, ale podczas konferencji prelegenci – liderzy branży, decydenci i eksperci z całej Europy – zwrócili uwagę na pewne problemy, które należy rozwiązać. Montse Daban, przewodnicząca Council of European Bioregions (CEBR), mówiła o przepaści pomiędzy Europą a USA czy Chinami. Są takie gałęzie gospodarki, w których tracimy niegdyś silną pozycję i stajemy się coraz bardziej uzależnieni od zagranicznych dostawców, np. branża motoryzacyjna, farmaceutyczna, chemiczna czy fotowoltaika.

Fot. Montse Daban, źródło: ECCP

Zmniejszenie niezależności i koncentracja zasobów to ogromny haczyk. Klastry mogą pomóc nam wypełnić tę lukę, zmniejszyć dystans do światowych liderów i utrzymać naszą mocną pozycję zwłaszcza, że mamy bardzo silne środowisko naukowe w wielu innowacyjnych dziedzinach, takich jak biotechnologia, medtech, farmacja, sztuczna inteligencja itp. – Jest jeszcze duża praca domowa do odrobienia, a European Cluster Conference to dobry początek – Thierry Breton, europejski komisarz ds. rynku wewnętrznego w swojej wiadomości video podczas otwarcia konferencji miał rację!

Wspólna Europa wobec globalnych kryzysów

W ciągu ostatnich lat w Europie mieliśmy kilka drastycznych alarmów do działania – pandemia COVID-19, rosyjska agresja na Ukrainę i ogólnie napięte stosunki międzynarodowe, a niewykluczone, że w przyszłości dojdzie do kolejnych kryzysów, więc musimy być na nie gotowi. Nie ma szans, aby jeden kraj europejski mógł sam sobie zagwarantować stabilność i bezpieczeństwo. – Estonia jest za mała. Niemcy są za małe. Francja jest za mała. Europa jest wystarczająca – podkreślał Pierre-Alexandre Balland, profesor Uniwersytetu w Utrechcie i pracownik naukowy w Center for Complex Systems Studies.

Fot. Pierre-Alexandre Balland, źródło: ECCP

Razem możemy zdziałać więcej – ten głos w głowie nie opuścił mnie, odkąd wróciłem z Brukseli. Aby sobie o tym przypomnieć, po konferencji, w ramach prywatnej wycieczki, odwiedziłem Parlament Europejski. To było krzepiące przeżycie. Jeszcze kilka lat temu nawet w najgorszych wizjach nie spodziewałem się, że dożyję wojny w bezpośrednim sąsiedztwie współczesnej Europy, w zasadzie tuż za rogiem. Nigdy jednak nie wątpiłem, że warto żyć we Wspólnocie Europejskiej. Nasze pokolenie w tej części świata ma bardzo dużo szczęścia, nie każdy może to powiedzieć. – Powinniśmy być dumni, że żyjemy na tak silnym obszarze, jak UE – ważny przekaz 20 lat po przystąpieniu Polski do UE przygotowała Kerstin Jorna, dyrektor generalna Komisji Europejskiej ds. rynku wewnętrznego, przemysłu, przedsiębiorczości i MŚP.

Fot. Kerstin Jorna, źródło: ECCP

Wracając do klastrów i ich istotnej roli w budowaniu konkurencyjnych, odpornych i zrównoważonych łańcuchów wartości oraz przekształcaniu istniejących, bezpieczeństwo i obronność powinny również stanowić ważny punkt w agendzie UE. Andrea Barbagelata, doradca MŚP w Europejskim Stowarzyszeniu Przemysłu Lotniczego i Obronnego, wskazał, w jaki sposób klastry mogą pomóc Europie, jeśli spełniłby się czarny scenariusz i dlaczego nadal nie możemy wykorzystać ich pełnego potencjału. Problem polega przede wszystkim na tym, że wciąż nie mamy masy krytycznej klastrów zajmujących się przemysłem lotniczym i obronnym. Istnieją setki, a nawet tysiące klastrów, start-upów i firm opracowujących rozwiązania w oparciu o sztuczną inteligencją, uczenie maszynowe i inne nowe technologie informacyjne, ale tylko nieliczne z nich rozwijają się w kierunku systemu obronnego. Pomimo wspomnianej wcześniej rosyjskiej agresji na Ukrainę, w Europie nadal panuje sceptycyzm wobec tej gałęzi ekonomii. Tymczasem, jeśli uda nam się wypracować najskuteczniejsze, najbardziej konkurencyjne rozwiązania, pieniądze się pojawią. Mówiąc brutalnie, obronność dla inwestorów to wyłącznie biznes – kiedy prognozy i cyferki w Excelu będą obiecujące, będą w nim partycypować kosztowo, a pozyskane smart money pomoże nam rozwijać najlepsze pomysły.

Na tym lista wyzwań się nie kończy…

Kiedy mówimy o wojnie, każdy inny problem staje się trywialny, ale wyzwań w dzisiejszej Europie nie brakuje. Musimy chociażby przygotować się do tego, aby pogodzić cele i priorytety zielonej transformacji z dobrostanem ludzi zamieszkujących tereny górnicze, co jest kwestią bardzo ważną dla Polski, zwłaszcza niektórych regionów, np. Śląska. Był to temat prezentacji Fernando Riaza Fernandeza, ekonomisty i analityka ds. polityki w Centrum Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) ds. Przedsiębiorczości, MŚP, Miast i Regionów. Odbyliśmy między sobą rozmowę na temat najciekawszych case studies związanych z jego działalnością w regionach górniczych OECD, o czym wkrótce będziecie mieli okazję przeczytać na naszym portalu.

Europa jest na drodze do uzyskania neutralnego bilansu emisji dwutlenku węgla i osiągnięcie go będzie przełomem w zakresie bezpieczeństwa energetycznego UE. Jest to domena Flux50. Dyrektor generalny Frederik Loecx ma ambitny cel, jakim jest zdobycie międzynarodowego uznania dla Flandrii jako regionu inteligentnej energetyki. Świetnym tego przykładem jest Green Energy Park. Dzięki życzliwości organizatorów mogliśmy odwiedzić to miejsce i zobaczyć z bliska działające już tam rozwiązania. Efekty tej wycieczki także zaprezentujemy w osobnym materiale.

Klastry może nie są rozwiązaniem każdego problemu, ale są najlepszym, co mamy

Niektórzy prelegenci byli bardzo entuzjastycznie nastawieni do polityki klastrowej, np. Kristina Sermuksnyte-Alesiuniene, wiceprzewodnicząca European Clusters Alliance, stwierdziła: – Nazwij problem – klastry będą rozwiązaniem. Osobiście nie patrzyłbym na to tak przesadnie bezkrytycznie, ale wiem, że to tylko pewne uproszczenie, slogan, a prawda jest taka, że ​​wyznaczając kurs w kierunku zielonej i cyfrowej transformacji oraz strategicznej autonomii dla UE i będąc dopiero na początku tej wyboistej drogi, klastry są najlepszym, co mamy. Jeśli jednak chcemy zbudować silne środowisko klastrowe, musimy zacząć od siebie i naszych własnych organizacji. – Najpierw zadbaj o siebie, tak jak pierwszy musiałbyś założyć maskę tlenową w samolocie – kontynuowała ekspertka.

– Europejski ekosystem klastrów przyczynia się do konkurencyjności i odporności UE – powiedział Jan-Philippe Kramer, lider zespołu ds. danych i polityki w ECCP. Z pewnością klastry generują inteligencję zbiorową i innowacje na rzecz rozwoju sektorowego, ale podczas tej konferencji starano się udowodnić, że są one także hotspotami przyciągającymi inwestycje. – Bycie członkiem organizacji klastrowej jest dobre dla firmy. Partnerstwo publiczno-prywatne to coś nowego i musimy edukować, że jest właściwym wyborem – przekonywał Mark Andries, dyrektor generalny Flanders Innovation & Entrepreneurship (VLAIO). – Bycie częścią klastra oznacza łatwiejszy dostęp do finansowania i przyciąganie inwestycji – dodała Veronique Willems, sekretarz generalny SMEunited.

Fot. Veronique Willems, źródło: ECCP

Inwestorzy oczekują stabilności, a klastry zmniejszają niepewność wokół inwestycji. Wypowiadał się na ten temat Jakub Boratyński, dyrektor ds. sieci i zarządzania w Dyrekcji Generalnej ds. Rynku Wewnętrznego, Przemysłu, Przedsiębiorczości i MŚP (GROW) w Komisji Europejskiej, stwierdzając jednak, że impuls musi być odgórny, systemowy: – Mądra pomoc publiczna, która poprzez częściowe zmniejszenie ryzyka inwestycyjnego angażuje kapitał prywatny, jest, jak pokazują też doświadczenia innych krajów, niezbędnym elementem polityki przemysłowej – była to bardzo ważna deklaracja w kontekście zbliżającej się kolejnej kadencji Parlamentu Europejskiego. Jednym z głównych wniosków podczas sesji prowadzonej przez Polaka było stwierdzenie, że klastry są dobrze przygotowane do wykorzystania środków publicznych na rzecz projektów strategicznych.

Fot. Jakub Boratyński, źródło: ECCP

Networking przede wszystkim!

Oprócz wykładów i sesji panelowych w ramach European Cluster Conference 2024 zorganizowano także dynamiczne sesje networkingowe, podczas których doszło do 400 nawiązanych kontaktów oraz wystawę z ponad 70 stoiskami, zapewniając uczestnikom niezrównane możliwości sieciowania, odkrywania innowacyjnych rozwiązań i prezentowania swojej wiedzy specjalistycznej. Mogli oni otworzyć dla siebie drzwi do nowych współprac i rozwoju za pośrednictwem tych platform, zwiększając konkurencyjność przemysłu w Europie, patrząc szerzej, ponieważ, jak powiedział Pierre-Alexandre Balland: – Gospodarka rośnie, gdy ludzie stają się bardziej połączeni. Myślę, że to najlepsze podsumowanie europejskiej polityki klastrowej. Christian Ketels, dyrektor i współprzewodniczący Innovation Fund Denmark, doradca w Stockholm School of Economics, również poruszył tę kwestię: – Klastry są ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. Stanowią platformę do budowania zaufania. Dają poczucie, że ludzie mogą coś zmienić, mieć wpływ tak, jak miało to miejsce podczas pandemii. Zachęcam do obejrzenia videorelacji z sesji matchmakingu, przygotowanej przez organizatorów:

Moja własna perspektywa

Zajmując się na co dzień biotechnologią, medtechem czy farmacją, dzięki udziałowi w European Cluster Conference mogłem znacząco poszerzyć swoje horyzonty, przebić swoją bańkę informacyjną i poznać najbardziej palące wyzwania na drodze do transformacji bliźniaczej – zwiększenia gotowości cyfrowej i ekologicznej UE. Teraz wiem, jak znaczącą rolę w tej zmianie odgrywają klastry.

Fot. Atomium, źródło: materiały własne

W mojej podróży nie zabrakło także silnego akcentu turystycznego. Głównym symbolem konferencji było Atomium – instalacja przedstawiająca kryształ żelaza powiększony 165 miliardów razy to architektoniczna oda do nauki! Zapiera dech w piersiach, kiedy się pod nią stoi. Łącząc wszystko w jedną całość i zagłębiając się w istotę współpracy w Unii Europejskiej, moja wizyta edukacyjna w Parlamencie Europejskim i zwiedzanie Stolicy Europy ze wszystkimi jej głównymi punktami dopełniły układankę.

Fot. Podczas wizyty w Parlamencie Europejskim, źródło: Parlament Europejski 

Ciąg dalszy nastąpi…

W nadchodzących tygodniach możecie spodziewać się kilku nowych materiałów z konferencji. Rozmawiałem m.in. z naszym rodakiem Jakubem Boratyńskim o potrzebie zrzeszania się i współpracy w trudnych w Polsce czasach, gdzie wzrasta eurosceptycyzm, a jednocześnie spada frekwencja wyborcza w niektórych grupach społecznych. Dlaczego nie ma innego niż transformacja cyfrowa wyjścia dla firm i rządzących w ich wyborach inwestycyjnych i procesach decyzyjnych? Na te i inne pytania próbował odpowiedzieć Pierre-Alexandre Balland, ekspert ds. sztucznej inteligencji, blockchain, przyszłości miast i systemów złożonych. Antonio Novo, prezes European Clusters Alliance, przedstawił mi ideę i rolę swojej organizacji oraz to, jak jej wpływ ewoluuje i rośnie na przestrzeni lat.

Fot. Antonio Novo, źródło: ECCP

Fernando Riaza Fernandez zaskoczył mnie swoją wiedzą na temat regionów górniczych w Polsce. Opierając się na swoim szerokim doświadczeniu i opracowywanych przez niego raportach OECD, poruszył przykłady różnych ciekawych case studies. Jasna Komatović, odpowiadająca za projekty i komunikację w Vojvodina ICT Cluster (VOICT), wprowadziła mnie w szczegóły projektu EINSTEIN, czyli pionierskiego rozwiązania nutrifood dla zdrowszej Europy. To była tylko jedna z wielu historii sukcesu, z którymi zapoznałem się podczas mojej podróży do Brukseli. Zaczniemy jednak od relacji z wyjazdu do Green Energy Park i rozmowy z Frederikiem Loeckxem. Znalazło się tam bowiem kilka spostrzeżeniem i sporo zakulisowej wiedzy, której poszukiwałem. Na przykład moja ciekawość kazała mi ​​zapytać go o projekty biotechnologiczne, które ma w swoim portfolio GEP? W oczekiwaniu na dalsze efekty oglądajcie videorelację z konferecji, którą przygotowali organizatorzy: