W wyniku endoreplikacji przeprowadzonej w komórce diploidalnej, dochodzi do wytworzenia komróki tetraploidalnej, itd. Najczęściej do takich zmian zachodzi w zakresie od 4C do 32C. Wartości takie spotykano np. u Arabidopsis. Opisano także przypadek ogromnego wzrostu ploidalności, 24 576C osiągnęły komórki bielma Arum maculatum. Dowiedziono występowania endocykli w różnych gatunkach oraz w obrębie różnych tkanek. Często wyjście z klasycznego cyklu komórkowego i przejście na ścieżkę niezależnej od mitozy endoreplikacji, jest elementem procesu dyferencjacji i specjalizacji. Endocykle opisano np. w:
- Arabidopsis thaliana, m.in. w epidermie liści
- Bryonina sp. w bazalnych komórkach włośnikowych
- Cucumias sativus uzyskiwanie poliploidalności opisano jako zjawisko towarzyszące etapom rozwoju rośliny
- Elodea canadensis w komórkach włośnikowych
- Lycopersicon esculentum, odnaleziono w każdym organie i tkance, poza epidermą owoców, na każdym stadium rozwoju rośliny
- Mesembryanthemum crystallium
- Orchidea parenchymie nasion
- Phaseolus sp. w komórkach wieszadełka
- Pisum sativu, np. w liścieniach
- Solanum tuberosum
- Vanillia sp. w rafidach idioblastów
- tkankach wysoce aktywnych metabolicznie np. u Zea mays w bielmie nasion i nie tylko
- parenchymie korzeni i kory pierwotnej różnych gatunków
Przy czym ploidalność pojawia się częściej w starszych, zróżnicowanych tkankach. Z reguły stopień ploidalności jest tym wyższy, im starsza komórka.
Role endoreplikacji w organizmie roślinnym
- Endocykl stanowi proces w wyniku, którego komórka powiela matrycę DNA, co w konsekwencji prowadzi do zwiększonej liczby transkryptów.
- Wzrost ilości DNA, na drodze endoreplikacji, w związku z funkcją komórki, pozwala na regulację ekspresji genów. Utworzenie swoistej równowagi w oddziaływaniu genomu jądrowego i organellowego.
- Endocykle wyzwalając wzrost objętości jądra, służą zwiększeniu objętości komórki
- Wielkość komórek często wynika z warunków środowiska, jakie działają na roślinę, endocykl stanowi zatem czynnik sprzyjający właściwemu dostosowaniu.
- Omawiane zjawisko powodując zwiększenie ilości kopii DNA, zabezpiecza przed utratą genów, na co wpływ mają niekorzystne warunki życia.
- Zwielokrotniona liczba kopii genów pozwala na szybką regenerację komórek i całego organizmu, poddanych niekorzystnym warunkom rozwoju. Cykl Endo zapewnia więc stabilność rozwojową.
- Endocykl jest ścieżką pozwalającą na wzmożony rozwój części gatunków roślin. Wprowadza bowiem usprawniony, wydajny, a przede wszystkim szybki cykl życia komórki.
- Opisywane zjawisko pozwala na oszczędzenie materiałów potrzebnych do budowy nowych organelli, zacodzącej w klasycznym cyklu komókowym.
- Literatura branżowa opisuje obecność faz endo jako przejście komórek ze ścieżki proliferacji na ścieżkę różnicowania. Co opisano w czasie wydłużania hypokotyli, wzrostu włosków liściowych, rozwoju całych liści i owoców.
- Poliploidyzacja, skutek przeprowadzanych rund endoreplikacji bierze udział we wzmaganiu atrakcyjności organów generatywnych roślin, np. owoców. Dzieje się to poprzez zwiększenie ilości materiału genetycznego ulegającego ekspresji, odpowiadającego za barwność, smakowitość i zapach.
- Komórki o większej objętości wymuszonej endocyklem polepszają ogólną budowę rośliny.
- Tworzenie poliploidów na drodze endocykli donosi o konieczności specjalizacji komórek. Ma to na celu utrzymanie pewnego poziomu specyficznych regulatorów oraz przypisanie komórkom ich swoistych funkcji.
- Endoreplikacja dotyczy tworzenia somatycznej poliploidyzacji u roślin.
- Dane donoszą, że poliploidyzacja somatyczna jest pewnego rodzaju strategią ewolucyjną. Rośliny w toku ewolucji utraciły przecież znaczą część pierwotnej ilości materiału genetycznego. Tezę popiera fakt, iż poliploidyzacja dotyczy najczęściej roślin o bardzo małym genomie.
- Dzięki endoreduplikacji można dokonywać selekcji komórek z uwagi na niesynchroniczne zatrzymanie proliferacji.
Izabela Kołodziejczyk
KOMENTARZE