Przede wszystkim przestrzegają przed podejmowaniem decyzji o przyjmowaniu leków na własną rękę, bez konsultacji z lekarzem czy farmaceutą. Takie działanie może się okazać bardzo szkodliwe. Warto też regularnie badać tętno, ciśnienie tętnicze i częstotliwość oddechów. Eksperci medyczni zwracają uwagę, że długotrwałe objawy post-COVID zazwyczaj dotyczą układu oddechowego i krwionośnego, a zarówno zbyt wysokie, jak i zbyt niskie wartości mierzonych parametrów mogą być powodem do niepokoju. Prawidłowe ciśnienie skurczowe powinno wynosić 120-129 mmHg, a rozkurczowe – 80-84 mmHg. Prawidłowe tętno w spoczynku to 60-75 uderzeń serca na minutę. Częstość oddechów w spoczynku u dorosłego człowieka powinna wynosić 12-17 oddechów na minutę. Jeżeli pomiary tych parametrów wykazują znaczne odchylenie od normy, należy skontaktować się z lekarzem.

Przewlekły ból w klatce piersiowej może być następstwem przechorowania COVID-19. Taki ból może wynikać z problemów funkcjonowania serca lub płuc. W razie jego wystąpienia należy się skonsultować z lekarzem rodzinnym. Eksperci zalecają także skorzystanie z porady pulmonologa i/lub kardiologa, ponieważ może być potrzebne przeprowadzenie dodatkowych badań diagnostycznych, w tym prześwietlenia lub tomografii klatki piersiowej. W kontekście przechorowania COVID-19 należy też zwracać uwagę na bóle głowy. – Ból głowy jest objawem bardzo nieswoistym, co oznacza, że może być powodowany przez wiele różnych czynników. Jeżeli pojawił się w okresie po przechorowaniu COVID-19, przede wszystkim dbaj o higieniczny styl życia, prawidłowy sen i nawodnienie. Kontroluj także ciśnienie tętnicze. Przy braku poprawy skontaktuj się ze swoim lekarzem – piszą specjaliści w poradniku. Jak dodają, niektórzy ozdrowieńcy skarżą się na tzw. mgłę mózgową. W związku z tym należy zadbać o dietę, pić dużo płynów, unikać alkoholu, dbać o higienę snu, angażować się w działania społeczne i nowe czynności poznawcze, np. słuchanie muzyki czy gry pamięciowe. Jeżeli objawy utrzymują się przez dłuższy czas, warto skontaktować się z neurologiem.

Problemy ze snem są jednymi z najczęściej zgłaszanych przez ozdrowieńców. Dotyczą zarówno trudności z zasypianiem, jak i częstych wybudzeń nocnych. U wielu osób dysfunkcje te utrzymują się nawet do sześciu miesięcy. Ich obecność należy poddać konsultacji z lekarzem rodzinnym. Pomocna może być również konsultacja neurologiczna lub psychiatryczna. Część pacjentów, zwłaszcza po cięższym przebiegu COVID-19, skarży się na podwyższony poziom lęku i cierpi na stany depresyjne. W razie wystąpienia podobnego problemu należy skontaktować się z psychologiem i/lub psychiatrą. Może się też pojawić wysypka lub inne zmiany skórne oraz wypadanie włosów. W przypadku zaobserwowania tych objawów należy się zgłosić do dermatologa, który oceni ich podłoże. Naukowcy zachęcają ponadto do wykonania podstawowych badań laboratoryjnych. Należą do nich m.in.: morfologia krwi, gospodarka lipidowa (całkowity cholesterol, HDL, LDL, trójglicerydy), poziom glukozy, d-dimerów, kreatyniny, białka C-reaktywnego (CRP), enzymów wątrobowych (AST, ALT, GGT) i witaminy D. W przypadku wyników odbiegających od normy powinniśmy się skontaktować z lekarzem rodzinnym.

We wszystkich chorobach przewlekłych oraz w trakcie rekonwalescencji istotne są tzw. czynniki behawioralne – podkreślają eksperci medyczni i omawiają cztery najważniejsze. Pierwszy to odpowiednia dieta. Sposób żywienia ma istotny wpływ na zdrowie, dlatego warto wprowadzić zdrowe nawyki. Ograniczenie spożycia słodyczy, w tym wysoko słodzonych napojów, eliminacja produktów typu fast food oraz ograniczenie ilości przyjmowanych tłuszczów zwierzęcych to podstawa. Według autorów poradnika należy spożywać minimum 0,5 kg warzyw i owoców każdego dnia, a dieta ma być możliwie różnorodna. Drugi ważny czynnik to ograniczenie konsumpcji alkoholu. Nadmiarowe spożywanie alkoholu ma negatywny wpływ na rekonwalescencję po różnych chorobach. Po przechorowaniu COVID-19, w razie złego samopoczucia, trzeba całkowicie wyeliminować jego konsumpcję. Kolejny determinant to rzucenie palenia. Palenie szkodzi zdrowiu, a papierosy po przechorowaniu COVID-19 mogą je jedynie pogarszać i to w znaczącym stopniu. – Wykorzystaj czas rekonwalescencji, by rzucić palenie i zadbać o swoje zdrowie – apelują naukowcy. Zalecana jest też regularna aktywność fizyczna. Wykonywane ćwiczenia działają stymulująco na układ krążenia, układ oddechowy i poprawiają funkcjonowanie układu odpornościowego. – Postaraj się ćwiczyć na świeżym powietrzu, ale nie rezygnuj z ćwiczeń także w domu, wykonując w seriach przysiady, brzuszki i temu podobne. Pamiętaj o rozgrzewce, a jeśli nie jesteś przyzwyczajony do uprawiania sportu, zacznij od ćwiczeń o niskiej intensywności – kończą naukowcy. 

Nauka w Polsce (PAP)