AHC (ang. alternating hemiplegia of childhood) jest bardzo rzadkim schorzeniem neurologicznym, nie posiadającym nawet oficjalnej polskiej nazwy. Pierwsze objawy tej choroby występują już przed 18-tym miesiącem życia, a do najbardziej charakterystycznych należy tzw. hemiplegia, czyli porażenie połowiczne polegające na naprzemiennym niedowładzie jednej strony ciała. Towarzyszą mu często napady toniczne, usztywnienie kończyn, niezborność ruchów oraz oczopląs, których poziom nasilenia różni się między pacjentami.
Szacuje się, że choroba ta występuje raz na milion urodzeń. Dostępne dane mogą być jednak niedokładne ze względu na błędy w diagnostyce. Część przypadków zostaje bowiem mylnie rozpoznana jako dziecięce porażenie lub padaczka lekooporna. Pomyłki te wynikają głównie z niskiego poziomu wiedzy na temat mechanizmów działania choroby.
Na świecie istnieje wiele fundacji pomagających osobom z AHC. Między innymi amerykańska AHCF (ang. Alternating Hemiplegia of Childhood Foundation), która wspiera finansowo badania prowadzone przez kilka grup naukowców z USA. Tego typu prace trwają również w Europie, a ich głównym celem jest odkrycie mutacji genetycznych warunkujących powstawanie wspomnianych zaburzeń.
Dużych trudności dostarcza fakt, że AHC jest prawie zawsze chorobą sporadyczną, to znaczy taką, która nie dotyczy pozostałych członków rodziny. W związku z tym niełatwo jest pozyskać materiał genetyczny pochodzący od spokrewnionych ze sobą osób, a właśnie taki najlepiej nadaje się do analiz.
Przeszkodę tą pokonano stosując technikę sekwencjonowania wysokoprzepustowego - next generation sequencing - pozwalającą badać cały transkryptom, czyli zestaw cząsteczek mRNA, bez wcześniejszej wiedzy na jego temat. Za jej pomocą porównano dokładnie genomy siedmiorga dzieci i ich zdrowych rodziców. Jak się okazało, wszyscy pacjenci wykazywali zmiany w pojedynczej sekwencji zwanej ATP1A3.
ATP1A3 koduje podjednostkę ATPazy Na+ -K+, czyli enzymu wchodzącego w skład pompy sodowo-potasowej warunkującej odpowiedni gradient jonów po obu stronach błony komórkowej. Równowaga ta jest niezbędna m.in. w trakcie pobudzania nerwów i mięśni. Napędza ona także aktywny transport cukrów i aminokwasów.
„Kiedy u wszystkich siedmiu dzieci znaleźliśmy nowe mutacje występujące w tym samym genie, wiedzieliśmy, że odkryliśmy przyczynę choroby” - mówi jeden z autorów badania dr Erin Heinzen z Duke University Hospital (USA).
Aby potwierdzić uzyskane wyniki, przeprowadzono dodatkowe analizy sekwencji ATP1A3 u 98 pacjentów. Wykryto, że mogą być one odpowiedzialne za co najmniej 74% przypadków AHC. Łącznie zidentyfikowano siedem mutacji, z których jedna powtarzała się aż u 36 osób.
Z wcześniejszych badań wiadomo, że zmiany w genie ATP1A3 mogą być przyczyną również innych zaburzeń neurologicznych, takich jak np. dystonia DYT12 (Dystonia-parkinsonizm o wczesnym początku) polegająca na mimowolnym skręcaniu i wyginaniu różnych części ciała. Nowoodkryte mutacje różnią się od nich tym, że nie wpływają na poziom ekspresji białka, lecz jedynie obniżają jego aktywność.
Zidentyfikowanie bezpośredniej przyczyny AHC stanowi pierwszy krok do opracowania skutecznych terapii. Jak dotychczas możliwości leczenia tej choroby były bardzo ograniczone i polegały wyłącznie na łagodzeniu objawów. Pacjentom podawano m.in. środki stosowane również u osób cierpiących na padaczkę i bóle migrenowe.
Badania nad nowymi lekami potrwają jeszcze wiele lat. Na razie naukowcy skupią się na opracowaniu testów genetycznych, które umożliwią skuteczną diagnostykę również tym lekarzom, którzy nigdy wcześniej nie spotkali się z podobnym przypadkiem.
Autor: Anna Kurcek
Literatura:
De novo mutations in ATP1A3 cause alternating hemiplegia of childhood http://www.nature.com/
Gene Discovery Set to Help With Mysterious Paralysis of Childhood
Biochemia. L. Stryer. Wydawnictwo Naukowe PWN 2003
KOMENTARZE