Program specjalny Narodowego Centrum Nauki skierowany jest do Ukrainek i Ukraińców oraz wszystkich innych naukowców, bez względu na obywatelstwo, którzy schronili się lub schronią w Polsce po agresji Rosji na Ukrainę. NCN sfinansuje ich roczny pobyt w polskich jednostkach akademickich i naukowych – zapewni środki na wynagrodzenia oraz badania. Do Polski przyjechało lub wkrótce przyjedzie 38 badaczek i 13 badaczy. Program obejmuje badania podstawowe i aplikacyjne.

Badania w bezpiecznych warunkach

Jedną z takich badaczek jest dr Tetiana Sladkovska, docent w Poliskim Narodowym Uniwersytecie w Żytomierzu (Polissia National University). Zajmuje się analizą czynników wpływających na plony traw wieloletnich i możliwości zastosowania traw w fitoremediacji (oczyszczaniu środowiska). W najbliższych miesiącach będzie prowadziła badania na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. – Wybór uczelni, uwzględniając moje wcześniejsze doświadczenia, był dość oczywisty. Wiedziałam, że są tu doskonałe warunki do realizacji pomysłów naukowych – mówi.

Od jesieni 2020 r. jako stypendystka programów UPWr i NAWA była na uczelni już czterokrotnie. Brała udział m.in. w badaniach na terenach pokopalnianych z wysokim zasoleniem wód i opracowaniu innowacyjnych metod nawożenia upraw. Prowadziła też badania muraw sportowych. Po raz kolejny przyjechała do Polski wraz z rodziną tuż po wybuchu wojny. – Szczęśliwie moja uczelnia w Żytomierzu nie została zniszczona w trakcie bombardowania miasta – dodaje.

Zajęcia dla studentów początkowo zostały zawieszone, teraz trwają prace nad uruchomieniem kształcenia online, ale nie wiadomo jeszcze, jakie będą możliwości prowadzenia badań. – Dzięki programowi NCN mogę kontynuować pracę w bezpiecznych warunkach. Na uczelni we Wrocławiu wszyscy starają się pomóc tak bardzo, jak to tylko możliwe – docenia badaczka. Dr Sladkovska weźmie udział w międzynarodowych projektach i zrealizuje indywidualne doświadczenia terenowe związane z wykorzystaniem roślin bobowatych i traw pastewnych w interwencyjnej produkcji pasz na trwałych użytkach zielonych.

Program w liczbach

Do składania wniosków w programie specjalnym uprawnione były uczelnie i inne jednostki naukowe. Ewaluacja była uproszczona i szybka. Wnioski oceniane były w tygodniowych turach przez koordynatorów NCN. Od 28 marca do 26 kwietnia br., gdy prowadzony był nabór, wpłynęło 213 wniosków – 103 z nauk humanistycznych i społecznych, 72 z nauk ścisłych i technicznych oraz 38 z nauk o Ziemi. Największą grupę laureatów – 19 osób – stanowią badaczki i badacze reprezentujący właśnie tę ostatnią dziedzinę. Pracę w Polsce będzie kontynuowało także 17 reprezentantek i reprezentantów nauk ścisłych i technicznych oraz 15 naukowców prowadzących badania humanistyczne i społeczne. Do konkursu przystąpiło 157 badaczek i 56 badaczy.

Laureaci to głównie mieszkańcy Kijowa (ze stolicy przyjechało lub przyjedzie ponad 30 osób), Charkowa i Lwowa. Z programu skorzystają także naukowcy pracujący dotąd m.in. w Odessie, Ługańsku i Sumach. Badania w Polsce realizować będą na 38 uczelniach i innych jednostkach naukowych. Większość osób będzie pracowała w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i Lublinie. Na liście placówek, które otrzymają finansowanie na zatrudnienie naukowców z Ukrainy, są też mniejsze ośrodki naukowe – Opole, Olsztyn czy Zabrze. Niemal połowa laureatów konkursu pracowała dotąd w Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. Badania w Polsce realizować będą przede wszystkim w instytutach Polskiej Akademii Nauk.

Autorka: Anna Korzekwa-Józefowicz/NCN