Zapalenie płuc jest schorzeniem powszechnym, dotykającym 0,5-1 osób na 100 w ciągu roku. Funkcjonuje podział na szpitalne i pozaszpitalne zapalenie płuc. Pierwsze z nich to takie, które rozwijają się po ponad 48-godzinnym pobycie pacjenta w szpitalu.
Portal Biotechnologia.pl: Jak częste są szpitalne zapalenia płuc dziś w stosunku do lat wcześniejszych?
Prof. dr hab. med. Grażyna Młynarczyk: Ryzyko zachorowania na szpitalne zapalenie płuc jest zależne od danego oddziału szpitalnego. Każdy oddział ma swoją specyfikę, na niektórych z nich liczba zachorowań sięga 10%, na innych prawdopodobieństwo zachorowań jest nikłe. Największym ryzykiem obarczeni są pacjenci objęci sztucznym, lub wspomaganym oddychaniem. Wg definicji WHO zakażenie szpitalne jest to zakażenie pozostające w ścisłym związku przyczynowym z pobytem chorego w szpitalu lub zakażeniem, które rozwija się u personelu szpitalnego w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych. W szpitalnym zapaleniu płuc dominują bakterie Gram ujemne: Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Enterobacter spp., Klebsiella pneumoniae, Acinetobacter spp., Serratia marcescens. Poza tym chorobę wywołują również Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc) oraz beztlenowce z grup Bacteroides, Fusobacterium i Actinomyces (głównie zapalenia płuc o charakterze zachłystowym).
Czy poprawa warunków bytowych w szpitalach ma wpływ na częstotliwość zachorowań?
Na pewno ma to wpływ. Warunki bytowe w szpitalach dopiero teraz się poprawiają, dąży się do zmniejszenia liczby pacjentów w 1 sali, zwiększonej higieny oraz wzrostu świadomości personelu szpitala. Nie posiadam jednak danych liczbowych o częstotliwości zachorowań sprzed kilkudziesięciu lat.
Jakie są najnowocześniejsze metody diagnostyczne w zapaleniu płuc?
Najnowocześniejsze są metody całkowicie, lub częściowo oparte o metody molekularne. W celach diagnostycznych produkowane są tzw. kombajny, w których łączy się np. techniki PCR i mikromacierzy (hybrydyzacja). Do poszczególnych aparatów są przygotowane odpowiednie rodzaje paneli, z których każdy pozwala na wykrycie określonego zestawu bakterii oraz wirusów. Niektóre panele bakteryjne oprócz wykrywania kilku najczęściej spotykanych gatunków bakterii oraz grzybów umożliwiają wykrycie najgroźniejszych mechanizmów oporności, dzięki czemu możliwe jest szybkie zastosowanie terapii prawie celowanej. Niestety metody te nie pozwalają na wykrycie wszystkich mechanizmów oporności bakterii na antybiotyki, a zwłaszcza tych słabo poznanych, a zatem w każdym przypadku konieczna jest równolegle prowadzona diagnostyka klasycznymi metodami hodowlanymi. Aparaty te są zwłaszcza bardzo przydatne w diagnostyce zakażeń wirusowych oraz bakteriami, które są trudne lub niemożliwe do wyhodowania. Jednak jak mi wiadomo, nie weszły jeszcze na rynek polski ze względu na ich bardzo wysoką cenę.
Jaki wobec tego jest koszt kombajnu diagnostycznego?
Koszt aparatu firmy Abbott Diagnostics to przynajmniej kilkaset tysięcy złotych. Dodatkowo należy doliczyć koszty jednej próby w wysokości kilkuset złotych.
Najnowocześniejszą metodą diagnostyczną stosowaną w Polsce jest….
Myślę, że taką metodą obecnie jest spektrometria mas, która moim zdaniem jest bardzo dobrą metodą do identyfikacji drobnoustrojów. Do tej metody bakterie muszą zostać wcześniej wyhodowane. Co prawda nie umożliwia ona doboru terapii celowanej, ale szybkie ustalenie gatunku bakterii może przybliżyć ich możliwą wrażliwość na antybiotyki. Wrażliwość na antybiotyki oceniana jest na podstawie standardowego antybiogramu, specyficznego dla określonego gatunku bakterii. Jest on jak dotąd zawsze konieczny jako, że zdarza się, iż bakterie wykazują oporność na antybiotyki, chociaż nie wykazują żadnego ze znanych mechanizmów oporności. Wówczas metody diagnostyki molekularnej okazałyby się zawodne.
Jakie są metody wykrywania oporności bakterii?
Stosowana jest metoda dyfuzyjno-krążkowa oraz coraz częściej oceniana jest wrażliwość bakterii na antybiotyk poprzez określenie wartości MIC (ang. Minimal Inhibitory Concentration), czyli najmniejszego stężenia danego leku hamującego wzrost badanego drobnoustroju w warunkach laboratoryjnych. Obecnie wartości MIC są bardziej miarodajne, niż metody krążkowe, chociaż ostateczny wybór zależy od rodzaju bakterii i antybiotyku.
A co z mechanizmami oporności bakterii?
Mechanizmy oporności wykrywane są metodami fenotypowymi, takimi jak: testy na ESBL (β- laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym), MBL (metalo-beta-laktamazy) czy KPC (karbapenemazy Klebsiella pneumoniae). KPC i MBL sąβ-laktamazami szczególnie niebezpiecznymi, ponieważ rozkładają większość dostępnych antybiotyków β-laktamowych, w tym karbapenemy. Wykrywanie tych mechanizmów, poza celem klinicznym jest istotne ze względów epidemiologicznych. Wiele spośród genów kodujących β-laktamazy znajduje się na ruchomych elementach genetycznych, tzw. transpozonach, przez co mogą być przekazywane z jednej bakterii do drugiej dając tym samym przewagę epidemiologiczną tego typu bakteriom.
Co wg Pani jest największym sukcesem w diagnostyce zapalenia płuc ?
Z punktu widzenia mikrobiologa wydaje mi się, że sukcesem jest lepsze zrozumienie mechanizmów powstawania zakażeń oraz opracowanie pewnych standardów wykonania badania mikrobiologicznego oraz interpretacji wyników takiego badania. Staramy sie odróżnić zakażenie od kolonizacji, a także ewentualnej kontaminacji. Ważny jest każdy etap badania, od chwili kiedy decydujemy sie pobrać materiał (decyzja jaki), poprzez technikę samego pobrania, transport, staranne wykonanie w laboratorium (zgodnie z obowiązującymi zaleceniami) oraz interpretacja. Na każdym z tych etapów mogą pojawić się błędy, które dyskwalifikują uzyskany wynik badania, i to niezależnie czy zostało ono wykonane metodami klasycznymi czy tez przy użyciu najnowocześniejszych technik molekularnych.
Portal Biotechnologia.pl dziękuje za rozmowę.
Z Prof. dr hab. med. Grażyną Młynarczyk rozmawiała Monika Krzyżostan
Przeczytaj również:
KOMENTARZE