Nagroda dla najlepszego biotechnologa wśród etyków

Nagroda im. Avicenny została ufundowana w 2002 r. przez Zarząd UNESCO z inicjatywy Islamskiej Republiki Iranu i po raz pierwszy została przyznana w 2004 r. Margaret Somerville, dyrektor Centrum Medycyny, Etyki i Prawa przy Uniwersytecie McGill w Montrealu.

W tym roku Nagroda została przyznana podczas połączonego spotkania dwóch ciał naukowych UNESCO - Komisji ds. Etyki Wiedzy Naukowej i Technologii (ang. the World Commission on Ethics of Scientific Konowledge, COMEST) i Międzynarodowej Komisji Bioetycznej (ang. the International Bioethics Committee, IBS). Uroczystość odbyła się 4 listopada 2015 r. w Paryżu, na ponad tydzień przed tragicznymi zamachami islamskich terrorystów w stolicy Francji. Dlaczego o tym wspominamy? Ponieważ tegorocznym laureatem nagrody im. Avicenny jest człowiek, stawiany za wzór dla młodzieży z całego świata, a zwłaszcza dla młodzieży muzułmańskiej – z pochodzenia Pakistańczyk, prof. Zabta Khan Shinwari.

Nagroda dla najlepszego etyka wśród biotechnologów

Zdaniem organu oceniającego przy UNESCO, prof. Shinwari stanowi przykład dla innych naukowców, ponieważ jego postawa łączy w sobie niespotykane zaangażowanie na rzecz odpowiedzialności etycznej za prowadzone badania w dziedzinie tzw. life science. Prof. Shinwari przyczynił się do podniesienia świadomości bioetycznej oraz wrażliwości na kwestie bezpieczeństwa biologicznego wśród wielu środowisk: naukowców, lekarzy, polityków i szerokiej opinii publicznej, co wpłynęło na zmniejszenie potencjalnych nadużyć w dziedzinie biotechnologii oraz zapoczątkowało ideę promowania bezpiecznej kultury naukowej. Jury zauważyło, że prof. Shinwari podjął w swojej działalności naukowej delikatne kwestie etyczne, wpisane w szerszy, globalny kontekst.

Mówi się o nim, że posiada umiejętność takiego wykorzystania swojego dorobku naukowego i akademickiego, zdobytego na Wschodzie, że w sposób znaczący wpływa na budowanie pozytywnej współpracy Wschodu z Zachodem. Rozprzestrzenianie się idei promowanych przez prof. Shinwariego oraz sposobu prowadzenia badań, istotnie może pokonać bariery kulturowe i światopoglądowe, gdyż sam laureat namawia do krytycznego wnioskowana i otwartego dialogu w nauce. Takie podejście, jak twierdzi prof. Shinwari, pozwoli na rozwiązanie wielu problemów etycznych, a zwłaszcza przyczyni się do wyeliminowania problemu nierówności płci.

Interes ludzki zamiast interesu narodowego

Prof. Shinwari, z okazji przyznania mu Nagrody UNESCO, wygłosił wykład pt. „Praktykowanie etyki w nauce w państwach rozwijających się. Lekcja z Pakistanu”, w treści którego znalazł się apel, skierowany do naukowców z całego świata, aby w swoich działaniach kierowali się „interesem ludzkim”, zamiast zabiegać o „interes narodowy”, zwłaszcza w zakresie zmian klimatu, ograniczenia ubóstwa i walki o równość płci.

Prof. Shinwari z całą konsekwencją promował udział ludności tubylczej oraz rolę kobiet w tworzeniu nauki i dalszego dzielenia się jej korzyściami, w celu wzmocnienia znaczenia lokalnych społeczności. Są one bowiem w posiadaniu takich zasobów naturalnych (przynajmniej teoretycznie) i takiej bioróżnorodności, że mogłyby w zrównoważony sposób pracować dla osiągnięcia optymalnego rozwoju gospodarczego większej społeczności.

Bioterroryzm

W wypowiedzi dotyczącej charakteru prowadzonych przez prof. Shinwariego badań, znalazły się również odniesienia do konieczności podjęcia prewencyjnej walki ze zjawiskiem bioterroryzmu, któremu można się przeciwstawić jedynie poprzez edukację etyczną.

Według Iriny Bokovej, prof. Shinwari jest wzorem do naśladowania dla młodego pokolenia na całym świecie, w sposób szczególny dla młodzieży pochodzącej z krajów muzułmańskich.

Zamykając refleksję nad znaczeniem prowadzonych przez prof. Zabtę Khana Shinwariego badań i pracy dydaktycznej, warto zauważyć, że przyznana laureatowi nagroda, posiada szerszy wymiar i znaczenie. Należy się ona wszystkim tym, którzy na całym świecie pracują w trudnych warunkach, a jednak nie ulegają pokusie kompromisowych rozwiązań. Za takie rozwiązania uważane są, o czym miedzy słowami wspomniał prof. Shinwari, próby sprostania wymaganiom władz, uleganie naciskom zewnętrznym, a przede wszystkim odsuwanie dobra współczesnego człowieka i dobra przyszłych pokoleń na plan dalszy.

Sylwetka Laureata 

Tegoroczne zwycięstwo ma charakter symboliczny. Wykształcony na Dalekim Wschodzie profesor odbiera nagrodę ufundowaną przez państwo-ostoję kultury islamskiej, w sercu zachodniego świata, dla którego też jego myśl i dorobek naukowy mają stanowić wzór.

Prof. Zabta Khan Shinwari jest kierownikiem Wydziału Biotechnologii, pracownikiem Uniwersytetu Quaid-i-Azam w Islamabadzie. Tytuł profesora uzyskał w 1994 r. na Uniwersytecie w Kjoto w dziedzinie nauki o roślinach (ang. plant science). Jest Sekretarzem Generalnym Pakistańskiej Akademii Nauk.

W latach 2004-2006 sprawował funkcję wicerektora i rektora Uniwersytetu Nauki i Technologii w Kohat (KUST). Powołał do istnienia Uniwersytet Nauki i Technologii w Bannu. Sprawował funkcję wicerektora i założyciela Uniwersytetu Qarshi w Lahore. Prof. Shinwari był również dyrektorem generalnym prywatnej firmy Qarshi Research International.

Etyk z Pakistanu vs. etyk z Persji 

Czy prof. Zabta Khan Shinwari sprostał standardom wyznaczonym przez perskiego lekarza i filozofa Abu Ali al-Husain Ibn Abdullah Ibn Sina, zapisanego w historii pod imieniem Avicenna, które stało się dla współczesnych synonimem uznania za osiągnięcia w dziedzinie etyki? Aby odpowiedzieć na to pytanie i porównać te dwie postaci, zapraszamy do lektury naszego artykułu.