Istotną substancją chemiczną stosowaną w preparatach do pielęgnacji stóp jest mocznik, który użyty zależnie od stężenia wykazuje szerokie spektrum działania.

Mocznik (diamid kwasu węglowego) naturalnie występuje w organizmie ludzkim. Jest to uboczny produkt metabolizmu białek i związków azotowych, który z ciała człowieka wydalany jest z moczem oraz potem. Jego stężenie w surowicy krwi wynosi 0,03-0,4%, a w moczu do 2%. Ponadto jest jednym z istotnych składników NMF  (natural moisturizing factor), który jest wewnątrzkomórkową składową  warstwy rogowej naskórka zapewniającą odpowiednie nawilżenie skóry.

Na potrzeby przemysłu kosmetyczno-farmaceutycznego syntetyzuje się go w laboratoriach chemicznych. Ma formę bezwonnego, bezbarwnego i krystalicznego proszku. Dobrze rozpuszcza się w wodzie i alkoholu. Jest to składnik nietoksyczny i dobrze tolerowany nawet przez osoby skłonne do alergii i podrażnień. Ze względu na łatwość wprowadzania do produktu znalazł zastosowanie w wielu formach kosmetycznych i farmaceutycznych m.in.: w zasypkach, piankach, emulsjach oraz podłożach maści i kremów. Zwykle łączony jest z kwasem mlekowym lub mleczanem sodu, aby  zwiększyć jego stabilność w obecności wody. W emulsjach typu o/w, mocznik działa szybciej, ale krócej dlatego istotne jest stosowanie preparatu kilka razy na dobę. W emulsjach typu w/o jego działanie zdecydowanie się wydłuża, nawet do kilkunastu godzin. Jednak najlepszy efekt penetracyjny mocznik wykazuje gdy jest wprowadzony do fazy wodnej emulsji wielokrotnej typu w/o/w. W  INCI wyrobów kosmetycznych figuruje jako urea lub jako jego stabilniejsza pochodna hydroksyetylomocznik (Hydroxyethyl Urea).

Mocznik ma właściwości potwierdzone licznymi badaniami naukowymi. Działa silnie nawilżająco, zmiękczająco, przeciwświądowo, keratolitycznie, proteolitycznie, antyproliferacyjnie, odkażająco a także wspomaga działanie innych substancji czynnych, gdyż często jest wykorzystywany jako promotor przejścia. W niskich stężeniach, do 3 %, mocznik przyspiesza podziały komórkowe warstwy ziarnistej skóry, stymulując  jej regenerację. W stężeniu do 10% działa nawilżająco. Często jego właściwości nawilżające porównywane są do działania kwasu hialuronowego. Zmiękcza naskórek oraz zwiększa przepuszczalność warstwy rogowej. Mocznik w  koncentracji  powyżej 10 % działa złuszczająco oraz regulująco na proces rogowacenia stratum corneum. Niszczy białkowe struktury międzykomórkowe, ułatwia wiązanie wody przez keratynę oraz w obszarze cementu międzykomórkowego w warstwie rogowej, przez co ułatwia usuwanie korneocytów i ich aglomeratów. Wpływa również na metabolizm filagryny (białkowy prekursor mocznika w skórze, który spaja włókna keratynowe), hamuje tworzenie się silnych, jonowych wiązań przez siarczan cholesterolu i fosfolipidy, dzięki czemu mocznik prowadzi do rozluźnienia połączeń międzykomórkowych i poszerzenia przestrzeni hydrofobowych w warstwie rogowej naskórka. Uszczelnia płaszcz hydrolipidowy skóry i tym samym ogranicza TEWL (transepidermalną utratę wody). Dlatego mocznik znajduje zastosowanie zarówno w codziennej pielęgnacji stóp oraz jest jednym z czynników wspomagających leczenie defektów skóry stóp tj.: modzele, nagniotki, suche i pękające pięty. Znosi świąd oraz dolegliwości bólowe spowodowane nagromadzeniem martwego naskórka, a także pośrednio zapobiega rozwojowi nadkażeń grzybiczych w obrębie paznokci i skóry stóp.

Większość dostępnych na rynku preparatów do stóp z mocznikiem zawiera szereg substancji o działaniu synergistycznym oraz uzupełniającym, m.in.: kwas salicylowy, kwas mlekowy, ichtiol, ceramidy, L-argininę, NNKT, lanolinę,  glicerynę i szereg substancji lipidowych o charakterze łagodzącym i regenerującym, w celu zapewnia kompleksowej pielęgnacji skóry stóp. Wśród bogatej oferty preparatów każdy z pewnością znajdzie produkt odpowiedni dla swoich potrzeb.

Opracowała: Katarzyna Kołaczek