Odpowiedź jest bardziej skomplikowana, ponieważ obecność, a nawet ilość, czy  rozmieszczenie zmian barwnikowych, nie pozwalają określić stopnia prawdopobieństwa wystąpienia czerniaka, czyli najpoważniejszego zagrożenia związanego z występowaniem na ciele zmian barwnikowych. Na co więc należy zwracać szczególną uwagę? Podobnie jak w przypadku innych rodzajów nowotworów, istotna jest każda zmiana w wyglądzie obserwowanego pieprzyka. Tak samo istotny jest jej kolor, kształt jak i zmiana wielkości. Najistotniejszymi sygnałami, które mogą świadczyć o rozwoju nowotworu jest nieregularny kształt pieprza, jego tzw. wylewanie się poza pierwotny obszar znamienia oraz jego ciemny kolor. Oprócz indywidulanej obserwacji każdej zmiany barwnikowej, ważne jest też aby zwrócić uwagę, czy poszczególne pieprze na naszym ciele nie różnią się między sobą.

Samodzielna, regularna obserwacja, szczególnie w przypadku osób, które posiadają zmiany o niespecyficznym wyglądzie oraz takich, u których występowały w rodzinie nowotwory skóry, jest konieczna. Nie gawarntuje ona jednak tego, że wszystkie zmiany nowotworowe zostaną odpowiednio wcześnie wychwycone. Osoby spełniające wspomniane czynniki ryzyka oraz takie, które często eksponują swoje ciało na działanie słońca, powinny wykonać dermatoskopię.

Podczas wykonywania dermatoskopii, lekarz, przy użyciu odpowiedniego przyrządu (dermatoskopu), stanowiącego połączene lupy o powiekszeniu 10-20x z wystandaryzowanym źródłem światła, może dokładanie przeanalizować wygląd, kształt i strukturę każdego znamienia. W trakcie badania możliwe jest wykonywanie zdjęć obserwowanych zmian, co umożliwa ich późniejszą analizę. Bardzo istotne jest to w przypadku, gdy pacjent posiada wiele zmian barwnikowych, ponieważ ich dokładna analiza porównawcza pozwala na wychwycenie nawet subtelnych różnic mogących świadczyć o procesie nowotworzenia. Co więcej, zdjęcia takie można archiwizować i cyklicznie badać poszczególne pieprze oraz porównywać nowe obrazy z poprzednimi. W ten sposób znamiona, które nie od razu można jednoznacznie zidentyfikować, mogą być kontrolowane zarówno pod względem aktualnego wyglądu, ale i w porównaniu do zdjęć z poprzedniego badania. Takie podejście zapobiega zbyt szybkiej i być może niepotrzebnej interwencji chirurgicznej. Jest to szczególnie ważne w przypadku zmian barwnikowych znajdujących się z miejscach szczególnie widocznych tj. twarz, szyja czy dekolt, ponieważ ich usunięcie może pozostawić szpecące blizny.

Podczas oceny dermatoskopowej, dermatolog ocenia każde znamię zgodnie z opracowanymi algorytmami działania. Najpopularniejsze z nich to m.in.: reguła ABCD oraz metoda 7FFM (ang. 7 features of melanoma).

Metoda ABCD opiera się na ocenie czterech kluczowych w diagnostyce czerniaka cech tj: Stopień Asymetrii (A) znamienia, równość Brzegu  (B), Kolor (C) oraz Zróżnicowanie struktury (D). Poszczególne kryteria ocenia się pod względem ich zgodności z oczekiwaniami (np. brak asymetrii, asymetria względem jednej osi, asymetria względem dwóch osi). Im wyższe odchylenia od normy tym więcej punktów przyznaje się w danej kategorii, suma uzyskanych w ten sposób punktów pozwala na obliczenie wskaźnika TDS (ang. Total Dermatoscopy Score), którego wartość umożliwia określenie czy badane znamię ma cechy nowotworowe.

Metoda 7FFM opiera się natomiast na podziale cech czerniaka na duże i małe, oceniane kolejno po 2 punkty i po 1 punkt. Do dużych cech zaliczane są: obszary rumienia regresyjnego, smugi gałązkowate, nieostro ograniczone i niesymetryczne obszary szaro-niebieskie oraz różnokolorowe i nieregularne pseudopody na obwodzie zmiany. Cechami małymi są: niehomogenność zmiany, nieregularna siatka pigmentowa czy ostre granice zmiany na długości nie mniejszej niż ¼ całego znamienia. Suma punktów równa bądź większa niż 2 świadczy o rozpoznaniu czerniaka.

Oprócz wyżej opisanych metod istnieje szereg innych, które wykorzystując podobne zasady, również umożliwiają diagnozę stanu badanych zmian barwnikowych. W celu ustalenia jednolitych zasad działania podczas wykonywania badań metodą dermatoskopową, w maju 2003 r. ukazała się publikacja, która opracowana została przez zespół 51 naukowców zajmujących się dermatoskopią. W wyniku intensywnych badań porównawczych określili oni słabe i mocne strony każdej metody oraz wskazali, w jaki sposób dobierać metody do określonej sytuacji.

Regularna obserwacja dermoskopowa osób z licznymi zmianami barwnikowymi stanowi podstawę do wczesnego wykrycia czerniaka, jak również pozwala ograniczyć niepotrzebne zabiegi chirurgiczne. Po 3 miesiącach od wykonania pierwszej oceny dermatoskopowej powinno być przeprowadzone badanie kontrolne. Należy również pamiętać o regularnej corocznej kontroli zmian barwnikowych prowadzonej nawet do 3 lat, w celu wykrycia  tzw. czerniaków wolnorosnących, które w obrazie dermoskopowym wykazywać mogą  niewielkie lub umiarkowane zmiany, bardzo często bez rozwoju innych kryteriów dermoskopowych charakterystycznych dla zmian złośliwych. Badanie takie można wykonać u dermatologa i jest refundowane przez NFZ.

Małgorzata Hałat - Łaś