Antykoncepcja awaryjna będzie sprzedawana bez recepty – taką decyzję podjęło Ministerstwo Zdrowia na początku bieżącego roku. Dopuszczony do ogólnej sprzedaży został jeden preparat: EllaOne, zawierający jako substancję czynną octan ulipristalu. Łatwy dostęp do tego farmaceutyku pozwoli skutecznie i bez ryzyka zapobiec niechcianej ciąży. Mimo ewidentnych korzyści z jego wprowadzenia, istnieje wiele kontrowersji i obaw dotyczących tej formy antykoncepcji. Poniżej podsumowujemy naszą dotychczasową wiedzę o ulipristalu.

Jak działa ulipristal?

Ulipristal zapobiega zapłodnieniu poprzez wstrzymanie bądź opóźnienie owulacji, czyli uwolnienia komórki jajowej z jajnika. Dodatkowo związek ten może hamować implantację zapłodnionego wcześniej zarodka w endometrium.

Ulipristal należy do grupy selektywnych modulatorów receptora progesteronowego (w skrócie SPRM). Od strony molekularnej, działanie ulipristalu polega na łączeniu się z receptorem dla progesteronu i blokowaniu jego pobudzenia przez endogenny hormon. Blokada ta uniemożliwia progesteronowi wywieranie jego fizjologicznych efektów. Ulipristal zapobiega między innymi wzrostowi poziomu LH - hormonu, który powoduje pęknięcie pęcherzyka jajnikowego. Ostatecznym efektem jest zahamowanie owulacji. W fazie lutealnej cyklu może zmieniać fizjologię endometrium, utrudniając zagnieżdżenie się zarodka.

Czy nie jest to środek wczesnoporonny?

Nie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), ciąża rozpoczyna się w momencie implantacji zarodka w endometrium. Ulipristal działa poprzez zahamowanie owulacji lub w mniejszym stopniu poprzez zapobieganie zagnieżdżeniu zarodka w ścianie macicy (gdy doszło już do owulacji). Związek ten nie jest zarejestrowany bądź używany w celu wywołania poronienia. Stosowanie ulipristalu może być kontrowersyjne etycznie dla osób uznających moment zapłodnienia za początek ciąży.

Jaka jest jego skuteczność?

Badania kliniczne wykazały, że ulipristal zapobiega około 60% niechcianych ciąż (2,1% w grupie stosującej lek versus 5,5% - spodziewana wartość). Mówiąc prościej, na 100 kobiet, które zażyją EllaOne, średnio dwie zajdą w ciążę w porównaniu z 5-6 bez jego zastosowania. Jest on skuteczniejszy w tym względzie od dotychczas szeroko stosowanego lewonorgestrelu.

Aby zadziałał, ulipristal musi zostać przyjęty w przeciągu 5 dni od stosunku. Im wcześniej tym lepiej.

Czy jest on bezpieczny?

Tak. Ze stosowaniem ulipristalu nie powiązano żadnych poważnych działań niepożądanych (poza jednym przypadkiem silnych zawrotów głowy). Do możliwych skutków ubocznych należą: bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty, ból w podbrzuszu, bolesne i nieregularne miesiączkowanie, tkliwość i ból piersi, a także wahania nastroju. EllaOne opóźnia miesiączkę średnio o 2-3 dni. Efekty uboczne w większości przypadków występują u niewielkiej liczby kobiet i szybko przemijają.

Jakie są przeciwwskazania?

Ulipristalu nie należy stosować podczas ciąży - w badaniach na zwierzętach okazał się bowiem embriotoksyczny. Jednak nie powoduje on przerwania istniejącej już ciąży. Do innych przeciwwskazań należą karmienie piersią, nadwrażliwość na substancję czynną oraz ciężka astma.

Dlaczego ulipristal został zatwierdzony jako lek bez recepty?

Na podstawie badań klinicznych i 5-letniej obserwacji od czasu wypuszczenia na rynek Europejska Agencja Leków uznała, że ulipristal może być stosowany efektywnie i bezpiecznie bez konieczności wypisania recepty lekarskiej. Od 2009 roku ulipristal zastosowały miliony kobiet, stąd możliwa jest jego dokładna ocena. O jego zatwierdzeniu zadecydował dobry stosunek korzyści do ryzyka oraz silna potrzeba wprowadzenia łatwo dostępnej metody antykoncepcji awaryjnej.