Jądro — najważniejsza organella komórkowa. Zbudowana z otoczki jądrowej, kariolimfy, chromatyny oraz jąderka. Otoczka jądrowa utworzona jst z dwóch błon plazmatycznych, w których występują pory jądrowe, umożliwiające wymianę substancji pomiędzy jądrem a cytoplazmą. Zewnętrzna błona jądrowa przechodzi w błony siateczki śródplazmatycznej szorstkiej. Wnętrze jądra wypełnione jest sokiem jądrowym czyli kariolimfą, w której zanurzona jest chromatyna. Jądro pełni wiele istotnych funkcji- Kieruje czynnościami życiowymi komórki kontroluje podział komórki i w nim uczestniczy, jest nośnikiem informacji genetycznej, zawartej w kwasach nukleinowych. Jest żywym elementem komórki.
Ryc.1 Jądro komórkowe
Wakuole (wodniczki) — uważane są za magazyn soku komórkowego (woda z rozpuszczonymi w niej białkami, cukrami ,substancjami zapachowymi). W komórkach roślinnych, które są młode występuje kilka drobnych wakuol. W komórkach starszych - występuje jedna, duża wakuola. Stanowią martwy element komórki.
Mitochondria — uważane są za centra energetyczne komórki. Zachodzą w nich procesy oddychania komórkowego, stanowią żywy element komórki. Otoczone są dwiema błonami - zewnętrzną, wewnętrzną, przechodzącą w grzebienie (kristy).
Ryc.2 Mitochondrium zwierzęce
Chloroplasty — organella roślinne, odpowiedzialne za proces fotosyntezy. Zbudowane z dwóch błon, wewnątrz zawierają struktury zwane tylakoidami i lamelliami.
Chromoplasty — zawierają żółty lub pomarańczowo-czerwony barwnik, nadają barwę kwiatom, owocom, korzeniom (np. marchwi), są nieaktywne fotosyntetycznie
Leukoplasty — są bezbarwne, uczestniczą w produkcji i magazynowaniu materiałów zapasowych
Plastydy mogą przechodzić jedne w drugie, np. chloroplasty w chromoplasty (żółknięcie liści, dojrzewanie jabłek
Siateczka śródplazmatyczna: Stanowi złożony, trójwymiarowy system spłaszczonych błon, kanalików i niewielkich pęcherzyków. Występuje w dwóch zasadniczych postaciach:
- ER szorstkie – na błonach siateczki znajdują się rybosomy; jest miejscem syntezy białek. Jej główną funkcją jest synteza białek przeznaczonych na „eksport”, stąd też licznie występuje m.in. w: komórkach nabłonka gruczołowego trzustki (wydzielają enzymy trawienne)
- ER gładkie – nie posiada rybosomów na błonach; jest miejscem syntezy lipidów. Na powierzchni zewnętrznych błon nie występują rybosomy. Jej główną funkcją jest synteza lipidów
Rybosomy — organella służące do produkcji białek. Ultrastruktur tych nie oddziela od cytoplazmy żadna błona biologiczna. Z chemicznego punktu widzenia w rybosomach występują dwa zasadnicze składniki: rybosomalny RNA (rRNA) i białka
Aparat Golgiego system błon złożony z płaskich cystern, rurek i pęcherzyków, blisko związany z siateczką śródplazmatyczną, stanowiący jakby jej przedłużenie pod względem pochodzenia i funkcji. Strukturą podstawową aparatu Golgiego jest diktiosom – stos płaskich woreczków (cystern ). Na brzegach cystern tworzą się liczne rozdęcia, które odłączają się następnie w postaci kulistych pęcherzyków
Ryc. 3 Aparat Golgiego
Lizosom — system błon złożony z płaskich cystern, rurek i pęcherzyków, blisko związany z siateczką śródplazmatyczną, stanowiący jakby jej przedłużenie pod względem pochodzenia i funkcji. Strukturą podstawową aparatu Golgiego jest diktiosom – stos płaskich woreczków (cystern ). Na brzegach cystern tworzą się liczne rozdęcia, które odłączają się następnie w postaci kulistych pęcherzyków .
Tabela 1. Charakterystyka najważniejszych organelli
ORGANELLA |
MIEJSCE WYSTĘPOWANIA |
OPIS |
FUNKCJA |
Ściana komórkowa |
Wyłącznie rośliny |
* warstwa zewnętrzna |
*warstwa ochronna |
Błona komórkowa |
Rośliny, zwierzęta |
* u roślin, znajduje się wewnątrz komórki, tzn. Tuż pod ścianą komórkową |
*warstwa wzmiacniająca, usztywniająca |
Jądro komórkowe |
Rośliny, zwierzęta |
*duże, owalne |
* kontroluje podstawowe parametry życiowe komórki |
Błona jądrowa |
Rośliny, zwierzęta |
* otacza jądro |
* kontroluje przepuszczanie związków z/do jądra |
Cytoplazma |
Rośliny, zwierzęta |
*Półprzezroczysta, płynna warstwa o konsystencji żelu, w której zawieszone są organelle |
*warstwa wzmacniająca * warstwa ochronna |
Retikulum endoplazmatyczne |
Rośliny, zwierzęta |
*tworzy sieć połączeń wewnątrzkomórkowych |
*udział w transporcie komórkowym |
Rybosomy |
Rośliny, zwierzęta |
*występują na reticulum szorstkim |
* produkcja białka |
Mitochondrium |
Rośliny, zwierzęta |
* otoczone dwiema błonami, udział w procesach energetycznych |
* przekształca cukry w energię |
Wakuola |
Rośliny- kilka, bardzo duże Zwierzęta- mała |
*wypełnione płynem pęcherzyki |
* są magazynem wody, składników odżywczych |
Lizosomy |
Rośliny- występują bardzo rzadko |
*niewielkie, otoczone membrane |
*zawierają enzymy trawienne, * udział w degradacji |
Chloroplasty |
Wyłącznie u roślin |
*zielone, owalne, zawierają chrolofil- udział w fotosyntezie * zawierają tylakoidy gran i stromę, w tylakoidach zachodzi faza jasna procesu fotosyntezy |
*przekształcają energię słoneczną |
W obrębie komórek prokariotycznych i eukariotycznych występuje wiele różnic, na poziomie komórkowym. W tabeli zestawiono najważniejsze różnice, które miedzy nimi występują.
Tabela 2. Komórka prokariotyczna a eukariotyczna
ORGANELLUM |
EUCARYOTA |
PROKARYOTA |
JĄDRO KOMÓRKOWE |
Chromatyna jądrowa, jąderko, otoczka jądrowa |
Nukleoid |
MITOCHONDRIUM |
Występują powszechnie, odpowiadają za przeprowadzenie procesu oddychania |
Brak mitochondriów, występują struktury zwane mezosomami, w których zachodzi proces oddychania komórkowego |
RETICULUM ENDOPLAZMATYCZNE |
Powszechna, występuje w formie gładkiej i szorstkiej |
Brak |
LIZOSOMY |
Występują w obrębie aparatu Golgiego, odpowiadają za procesy trawienia wewnątrzkomórkowego |
Brak |
APARAT GOLGIEGO |
System spłaszczonych cystern, zwanych diktiosomami oraz pęcherzyków |
Brak |
CYTOZOL |
Półpłynna struktura, w której zawieszone są organella i rozpuszczone składniki odżywcze |
Miejsce w którym zawieszone są organella i nukleoid |
RYBOSOMY |
Stała sedymentacji rybosomu wynosi 80S |
Stała sedymentacji rybosomu wynosi 70 S |
KOMENTARZE