Biotechnologia.pl
łączymy wszystkie strony biobiznesu
Jemioła – znany, nieznany sprzymierzeniec w leczeniu onkologicznym
Jemioła w dawnych tradycjach celtyckich uważana była za dar bogów i panaceum na wszelkie dolegliwości [1]. W krajach niemieckojęzycznych historia stosowania preparatów z jemioły sięga ponad 1000 lat. Hipokrates oraz dawni lekarze arabscy zalecali wyciągi z jemioły w leczeniu epilepsji, chorób serca, obrzęków oraz chorób śledziony. Stosowana jest również w leczeniu zranień, choroby nadciśnieniowej, reumatyzmu, bólu, cukrzycy czy dolegliwości menstruacyjnych. Wierzy się również, że np. napar z liści z Loranthaceae spp. (rodzaj afrykańskiej jemioły) leczy złamania kości oraz dolegliwości bólowe.

Jemioła jest wiecznie zielonym półpasożytem drzew, tworzącym na nich charakterystyczne kuliste krzewy. Rodzaj jemiołowate obejmuje około 70 gatunków roślin, rosnących głównie w tropikalnej i subtropikalnej Afryce, a tylko nieliczne gatunki występują w Azji, Europie i Australii. Jemiołę europejską Viscum album L. dzieli się na trzy podklasy: (1) Viscum album ssp. album – jemioła pospolita typowa (biała, europejska), występująca na drzewach liściastych, głównie na topolach i jabłoniach, ale także na klonach, lipach, robiniach, głogu, wierzbach płaczących, migdałowcach, brzozach i czasem na dębach oraz wiązach; (2) Viscum album ssp. austriacum – jemioła pospolita rozpierzchła, występuje na sosnach; (3) Viscum album ssp. abietis – jemioła pospolita jodłowa. Poszczególne gatunki jemioły przywiązane są do określonych gatunków drzew żywicielskich.

 

Lecznicze właściwości
jemioły Pierwsze wzmianki i sugestie o możliwościach wykorzystania preparatów z jemioły w leczeniu przeciwnowotworowym pochodzą od filozofa i twórcy antropozofii Rudolfa Steiner’a (1861-1925). Zainicjowane przez niego prace doprowadziły do powstania w 1926 r. pierwszego preparatu Iscar (późniejszy Iscador), będącego sfermentowanym ekstraktem z jemioły białej, podawanym pacjentom podskórnie. Do innych preparatów dostępnych komercyjnie należą: Helixor, Isorel, Cefaleksin, Lektinol, Eurixor, Iscucin czy Abnobaviscum, używane do leczenia m.in. antynowotworowego, epilepsji, artretyzmu, nadciśnienia, bezpłodności czy endometriozy. Obecnie uznaje się jemiołę za remedium na ponad dwadzieścia różnych dolegliwości [2-5]. Preparaty oparte o jemiołę, sporządza się z roślin zbieranych wiosną, kiedy występuje w roślinach największy pik rozwoju wegetatywnego, oraz zimą, kiedy w pełni dojrzeją zawiązki i owoce. Ekstrakty są łączone w jednym preparacie. Wynika to z sezonowych różnic w zawartości różnych substancji leczniczych, występujących w jemiole [3].

Ponadto różne gatunki jemioły, z różnych regionów oraz żywicieli charakteryzują się odmiennym składem chemicznym oraz zawartością poszczególnych substancji, co przekłada się również na ich wykorzystanie w leczeniu poszczególnych dolegliwości.


Jemioła – źródło cennych substancji
Pośród najważniejszych substancji, występujących w ekstraktach z jemioły Viscum album, wyróżnia się: glikoproteiny, polipeptydy, peptydy, oligo i polisacharydy, flawonoidy, tiole, triterpeny i glikozydy fenolowe (Tab.1.). Liście Viscum album stosowane są głównie w terapiach przeciwnowotworowych, przeciwcukrzycowych oraz obniżających ciśnienie krwi. Preparaty ze świeżych liści Globimetula braunii (rodzaj afrykańskiej jemioły) mają właściwości przeczyszczające, a ekstrakt etanolowy z liści posiada właściwości antyoksydacyjne, wynikające ze wzrostu aktywności dysmutazy nadtlenkowej, katalazy oraz peroksydazy glutationowej i malanodialdehydu, obniżając jednocześnie poziom triglicerydów [4]. Ekstrakt z koreańskiej jemioły (Viscum album L. var. coloratum Ohwi), w połączeniu z ćwiczeniami, może również skutecznie zapobiegać utracie siły i masy mięśniowej
u ludzi starszych [6].

 

Jemioła w walce z nowotworem
Chyba najlepiej przebadanymi substancjami o właściwościach antynowotworowych są lektyny galaktozo i N-acetyloglukozamina, składające się z dwóch podjednostek: łańcucha A oraz B połączonych mostkiem dwusiarczkowym. Łańcuch A odpowiedzialny jest za inaktywację podjednostki 60S rybosomu, powodując zahamowanie syntezy białek, natomiast łańcuch B łączy się z glikokoniugatami, występującymi na powierzchni komórek, ułatwiając wnikanie do komórek toksycznej podjednostki łańcucha A oraz powodując wzrost sekrecji cytokin i aktywację komórek NK („natural killers” – naturalni zabójcy) [5,7,8]. W badaniach nad ostrą białaczką szpikową (AML) wykazano, że lektyny z kwasem oleanolowym powodują zahamowanie proliferacji komórek nowotworowych oraz indukują apoptozę [3,9]. Działają m.in. poprzez mechanizmy związane ze szlakami sygnałowymi Wnt, mikroRNA – miR-135a i b, a aktywację syntezy mRNA poprzez interleukiny, wzmaganie efektu cytotoksycznego komórek NK i wzrost poziomu cytokin przeciwzapalnych (TNFα, IL-1 czy Il-6) oraz aktywację innych komórek układu odpornościowego, takich jak makrofagi i granulocyty [3,10,8]. Podobne właściwości aktywujące układ immunologiczny mają zawarte w ekstrakcie z jemioły wiskotoksyny [3,5], (Ryc.1.). Zauważono również, iż reemisja nowotworów wydaje się być związana z przypadkami wystąpienia u chorego gorączki. Systematyczna hypertermia jest znanym czynnikiem uwrażliwiającym radio- i chemioterapię, aktywując komórki NK oraz komórki dendrytyczne. Powstała hipoteza, że substancje takie jak liposacharydy i lektyny, poprzez receptory np. toll-like, odgrywają rolę w efekcie antynowotworowym związanym z gorączką. W badaniach retrospektywnych, u przeważającej większości pacjentów, po infuzji preparatu z jemioły nastąpił
wzrost temperatury do ≥ 38,5 °C w przeciągu 24 h. Nieznany jest jednak na razie dokładny mechanizm związany z indukcją gorączki u pacjentów [11].

U chorych po terapii preparatami z jemioły zauważono również: zmniejszenie efektów ubocznych radio- i chemioterapii oraz symptomów, takich jak: mdłości, wymioty, biegunka czy immunosupresja, polepszenie odpowiedzi immunologicznej (wzrost naturalnych mechanizmów obronnych organizmu i spadek podatności na infekcje), zmniejszenie dolegliwości bólowych związanych z chorobą nowotworową, polepszenie jakości życia (wzrost apetytu, normalizacja snu, termowrażliwości, zauważalna poprawa nastroju), zapobieganie nawrotom nowotworów, skrócenie czasu hospitalizacji oraz wydłużenie czasu przeżycia [3].

Redukcję efektów ubocznych, wynikających z zastosowania u pacjentów chemoterapii, i wydłużenie czasu przeżycia oraz polepszenie jakości życia zaobserwowano np. w badaniach z lekiem Iscador (1442 pacjentów) [12,13], Hexilor (741 pacjentów) [14] czy Abnova-Viscum Mali (270 pacjentów) [15].

Na świecie przeprowadzono ponad 120 badań klinicznych z użyciem preparatów z jemioły, w różnych typach nowotworów [3]. Obecnie trwają m.in. badania z lekiem Iscador Qu w raku trzustki, nowotworze jelita grubego, Helixor® M w zaawansowanych guzach litych oraz abnoba- VISCUM 900 via Mitomycin C u pacjentów z nowotworem pęcherza [16].

Na rynkach zagranicznych dostępnych jest kilka rodzajów preparatów z jemioły stosowanych w różnych wskazaniach, podczas gdy w Polsce są one na razie w większości niedostępne. W aptekach nabyć można jedynie wyciąg alkoholowy z jemioły Intractum Visci albi – stosowany w stanach łagodnego nadciśnienia tętniczego. Niemniej jednak prowadzone pierwsze badania kliniczne z lekiem Iscador dają nadzieję również polskim pacjentom – nie tylko z chorobami nowotworowymi – na szerszą informację o właściwościach wyciągów z jemioły i lepszy dostęp do preparatów zawierających jemiołę.

Firma MTZ Clinical Research prowadzi badanie kliniczne z podaniem wyciągu z jemioły u nowo zdiagnozowanych pacjentów z nieoperowalnym rakiem trzustki.

 

Autor:

dr n. med. Dagmara Kabzińska,
Konsultant naukowy, MTZ Clinical Research

 

 

 

 

 

Źródła

1. Pollmeier M., Mistletoe treatment as homeopathic magic, Dtsch Arztebl Int. 2015;112(1-2):9.
2. Ernst E., Cancer therapy with mistletoe:hope or hype?, J Herb Pharmacother. 2002;2(1):3-5.
3. Weleda A.G., Iscador – Science-based information, New Edition 07/2010.
4. Adesina S.K., Illoh H.C., Johnny I.I., Jacobs I.E., African mistletoes (Loranthaceae); ethnopharmacology, chemistry and medicinal values: an update, Afr J Tradit Complement Altern Med. 2013;10(4):161-70.
5. Marvibaigi M., Supriyanto E., Amini N. et al., Preclinical and clinical effects of mistletoe against breast cancer, Biomed Res Int. 2014;2014:785479.
6. Lim N.J., Shin J.H., Kim H.J. et al., A combination of Korean mistletoe extract and resistance exercise retarded the decline in muscle mass and strength in the elderly: A randomized controlled trial, Exp. Gerontol. 2017;87(Pt A):48-56.
7. Han S.Y., Hong C.E., Kim H.G., Lyu S.Y., Anti-cancer effects of enteric-coated polymers containing mistletoe lectin in murine melanoma cells in vitro and in vivo, Mol Cell Biochem. 2015;408(1-2):73-87.
8. Yau T., Dan X., Ng C.C., Ng T.B., Lectins with potential for anti-cancer therapy, Molecules, 2015;20(3):3791-810.
9. Delebinski C.I., Twardziok M., Kleinsimon S. et al., A Natural Combination Extract of Viscum album L. Containing Both Triterpene Acids and Lectins Is Highly Effective against AML In Vivo, PLoS One. 2015;10(8):e0133892.
10. Li L.N., Zhang H.D., Zhi R., Yuan S.J., Down-regulation of some miRNAs by degrading their precursors contributes to anti-cancer effect of mistletoe lectin-I, Br J Pharmacol. 2011;162(2):349-64.
11. Schläppi M., Ewald C., Kuehn J.J., Weinert T., Huber R., Fever Therapy With Intravenously Applied Mistletoe Extracts for Cancer Patients: A Retrospective Study, Integr Cancer Ther. 2016. pii: 1534735416658121.
12. Bock P.R., Friedel W.E., Hanisch J., Karasmann M., Schneider B., Retrolective, comparative, epidemiological cohort study with parallel groups design for evaluation of efficacy and safety of drugs with „well-established use”, Forsch Komplementarmed Klass Naturheilkd. 2004;11 Suppl 1:23-9.
13. Grossarth-Maticek R., Ziegler R., Prospective controlled cohort studies on long-term therapy of breast cancer patients with a mistletoe preparation (Iscador), Forsch Komplementmed. 2006;13(5):285-92.
14. Beuth J., Schneider B., Schierholz J,M., Impact of complementary treatment of breast cancer patients with standardized mistletoe extract during aftercare: a controlled multicenter comparative epidemiological cohort study, Anticancer Res. 2008;28(1B):523-7.
15. Eisenbraun J., Scheer R., Kröz M., Schad F., Huber R., Quality of life in breast cancer patients during chemotherapy and concurrent therapy with a mistletoe extract, Phytomedicine. 2011;18(2-3):151-7.
16. ClinicalTrials.gov, https://clinicaltrials.gov/ct2/ results?term=mistletoe [dostęp: 01.06.2017].

KOMENTARZE
Newsletter