Sprawa swój początek bierze w dekrecie wydanym przez Baracka Obamę, zgodnie z którym liberalizacji uległa polityka dotycząca badań z embrionami i komórkami macierzystymi. Nastąpiło wtedy zniesienie wprowadzonego przez G.W. Busha zakazu finansowania tych badań ze środków publicznych. W następstwie dekretu Obamy, NIH opublikowało wytyczne, wdrażające postanowienia tej decyzji. Zgodnie z tymi wytycznymi, linie komórek macierzystych mogły być pozyskiwane do badań, za zgodą ich dawcy, z puli tzw. nadmiarowych embrionów w klinikach leczenia niepłodności. Już w sierpniu 2009 roku został złożony pozew przeciwko władzom NIH oraz Health and Human Services Secretary. Co ciekawe, powodami byli naukowcy zajmujący się badaniami nad komórkami macierzystymi, jednak takimi, których źródłem nie były embriony ludzkie.

W sierpniu 2010 roku sąd okręgu Columbia wprowadził nakaz wstrzymania finansowania przez NIH badań do czasu podjęcia decyzji przez sąd wyższej instancji. Środowiska naukowe wstrzymały oddech, na szczęście tylko na kilkanaście dni, po upływie których sąd apelacyjny zawiesił ten nakaz, a sprawa została skierowana do dalszego procesu. W sierpniu 2012 roku sąd orzekł ostatecznie przeciwko wnioskowi powodów, uzasadniając swoją decyzję brakiem jakichkolwiek niezgodności z literą prawa amerykańskiego. Zakazuje ono bowiem fundowania badań, które niszczą embriony ludzkie, a tym, co jest faktycznie finansowane ze środków publicznych, nie jest sam proceder pozyskiwania linii embrionalnych, tylko ogół prac badawczych nad ich możliwym wykorzystaniem w służbie pacjentowi.

Mimo takiej decyzji, powodowie postanowili odwołać się do sądu najwyższej instancji. Ten jednak w ostatnich dniach, zgodnie z przysługującym mu prawem, odmówił ponownego rozpatrzenia sprawy, bez uzasadniania decyzji o jej odrzuceniu. Czy to koniec sporu o finansowanie badań wykorzystujących ludzkie embrionalne komórki macierzyste? Taką nadzieję mają środowiska badaczy, którzy zajmują się w swojej działalności potencjalnymi zastosowaniami tego rodzaju komórek w terapii wielu schorzeń, na przykład cukrzycy lub chorób neurodegeneracyjnych. Przeciwnicy podkreślają jednak, że nie poprzestaną w swojej walce na rzecz uwolnienia ludzkich embrionów od eksperymentów finansowanych przez NIH.

Nie ulega wątpliwości, że natura prac wykorzystujących ludzkie embrionalne komórki macierzyste, mimo korzyści płynących z ich potencjału w obszarze medycyny, wymaga dostępności odpowiednich informacji oraz regulacji prawnych. W Unii Europejskiej obowiązuje nieustannie aktualizowany rejestr European Human Embryonic Stem Cells Registry, który stanowi źródło informacji o bieżącym statusie i wytycznych dotyczących tego typu badań, między innymi standardów i metodologii pozyskiwania nowych linii. W Europie, podobnie jak w USA, realizowane są projekty z tej dziedziny, finansowane ze środków publicznych.

Ewa Sankowska

źródło:

1. M. Wadman, High court ensures US funding of human embryonic stem cell research, Nautre, published online 07 Jan 2013

2. J. Borstlap et al., Development of a European Human Embryonic Stem Cell Registry, Regen Med 2008

3.  www.hescreg.eu