Tematyka kongresu NanoBiotechnologia PL okazała się na tyle ciekawa dla naukowców i na tyle intrygująca dla przedstawicieli przemysłu, iż ogólne zainteresowanie konferencją przerosło najśmielsze oczekiwania organizatorów.

Ważnym aspektem konferencji było zaprezentowanie potencjału aplikacyjnego zdobyczy nanotechnologii. Najnowsze odkrycia nanotechnologów mogą bowiem stanowić rozwiązania wielu problemów, praktycznie w każdym aspekcie naszego życia.

Podczas konferencji zwrócono uwagę na pilną potrzebę integracji środowiska skupiającego się wokół nanotechnologii. Obecnie najwięcej inicjatyw w tej dziedzinie podejmowanych jest w USA, Japonii i Unii Europejskiej. Charakteryzują się one porównywalnym poziomem inwestycji rządowych. Podczas NanoBiotechnologii PL zaprezentowano również wyniki projektu NANOFORCE.

NANOFORCE to projekt, który wziął pod uwagę fakt, że coraz szersze praktyczne zastosowania nanotechnologii wymuszają przyśpieszenie prac nad zapisami prawnymi europejskich organów regulacyjnych (EU Strategy for Nanotechnology oraz EU Action Plan for Nanoscience&Nanotechnology). Głównym celem projektu jest stworzenie platformy służącej do wspierania inwestycji w nanotechnologie w Krajach Europy Centralnej. Dodatkowe cele to przygotowanie rekomendacji w sprawie regulacji prawnych oraz metod charakteryzacji nanomateriałów dla Komisji Europejskiej.

Podczas konferencji NanoBiotechnologia PL udało nam się porozmawiać z głównym organizatorem imprezy, Profesorem Witoldem Łojkowskim, profesorem Nadzwyczajnym IWC PAN, Kierownikiem Laboratorium Nanostruktur dla Fotoniki i Nanomedycyny.

Biotechnologia.pl: Panie profesorze, po raz pierwszy termin nanotechnologia użyty został w latach 50tych XX w. przez późniejszego noblistę Richarda Feynmana. Podczas sławetnego już wykładu „There’sPlenty of Roomat the Bottom” Feynman na tyle zaintrygował świat naukowy swoimi koncepcjami miniaturyzacji i możliwościami tkwiącymi w wykorzystywaniu technologii mogącej operować na poziomie nanometrowym, że dziś nanotechnologia wkracza w najróżniejsze dziedziny życia. Czy wobec tego da się jeszcze krótko zdefiniować jako naukę, dziedzinę nauki, czy stała się na tyle interdyscyplinarnym obszarem że jest to niemożliwe?

Prof. Witold Łojkowski: Konkretna definicja nanotechnologii istnieje i została opracowana wówczas gdy tworzyła się amerykańska inicjatywa nanotechnologiczna. Najprościej można zdefiniować ją jako naukę zajmującą się obiektami, czy też tworzeniem obiektów, których przynajmniej jeden wymiar mieści się w przedziale od 1 nm do 100 nm. Za nanotechnologię należy też uznać poszukiwanie nowych zjawisk, które pojawiają się w związku z miniaturyzacją do nanoskali i praktyczne ich wykorzystanie. Czy nanotechnologia jest już osobną dziedziną nauki czy też nie, to sprawa dość dyskusyjna. Według mnie nanotechnologię należałoby uznać za jedną z gałęzi inżynierii materiałowej, czyli nanoinżynierii materiałowej. Podobnie jak inżynieria materiałowa, nanotechnologia korzysta z fizyki,  chemii i ogólnie rzecz biorąc wsparcia innych dziedzin. Najpierw jednak trzeba ukształtować materiał w nanoskali, a potem poszukiwać jego właściwości fizykochemicznych i potencjalnych zastosowań.

Gdzie możemy stosować technologie pracujące w nanometrycznej skali?

Na chwilę obecną zastosowania nanotechnologii są zapewne większe niż nam się  w ogóle wydaje. Choćby producenci lakierów samochodowych stosują nanocząstki jako dodatek zwiększający odporność na ścieranie, więc już możemy mówić o masowym rynku. Innym przykładem jest zapis informacji na dyskach twardych gdzie wykorzystuje się gigantyczny magnetoopór, czyli zmiany oporu magnetycznego przewodnika jakim w tym przypadku jest srebro. Nanotechnologie wykorzystuje się też na przykład w preparatach bakteriobójczych.  Najnowsze procesory komputerów mają strukturę kształtowaną w nanoskali.

Potencjał aplikacyjny nanotechnologii jest ogrom,ny także w medycynie, o czym mogliśmy przekonać się już z pierwszych prelekcji podczas konferencji NanoBiotechnologia PL.

Według danych, które otrzymałem z Europejskiej Platformy Nanomedcyny udział rynkowy leków wykorzystujących nanotechnologie sięga około 19%. I to pod względem sprzedaży.

Coś co szczególnie zwróciło moją uwagę podczas konferencji, to fakt że jednak większość osób opowiadała o potencjalnych zastosowaniach swoich badań w medycynie. Nanocząstki mogą przyspieszać biodegradowalność materiałów, regulować rozpuszczalność różnych substancji,  hamować angiogenezę w guzach nowotworowych. No właśnie mogą…

Ależ nie tylko mogą! Są używane i to właśnie między innymi w obszarach, o których pan wspomniał. Jest cała lista firm, które stosują nanotechnologie w lekach. Poza tym bardzo wiele nanotechnologicznych leków jest na etapie badań klinicznych.

Czy istnieją jakieś wytyczne, regulacje prawne, którymi należy kierować się podczas rozwoju bionanotechnologicznych leków?

Na razie stosuje się standardowe procedury, takie jak przy standardowych lekach. Na pewno pojawienie się nanotechnologii stanowi problem dla wszelkich organizacji zajmujących się regulacją. Przy czym pojawienie się problemu,jak regulować prawnie zastosowanie technologii,jest znamienne właśnie  dla takich technologii,które przeszły z etapu badań do etapu realnych zastosowań.

Czy w nanotechnologii standaryzacji jest trudniejsza?

Niewątpliwie jest to problem i wszelkie instytucje, które zajmują się regulacją mogą się znaleźć pod presją. Z jednej strony stoi chęć wprowadzenia produktów na rynek dla dobra społeczeństwa i dla dobra rozwoju gospodarki, z drugiej strony zaśpojawiają się trudności od strony merytorycznej. Pamiętajmy, że w większości są to nowe unikalne nanostruktury, wymagające bardzo zaawansowanych technik do ich charakteryzacji, które po prostu jeszcze nie zawsze są dostatecznie opracowane. Różnego rodzaju komitety pracują nad rozwiązaniem tego problemu.

Czyli zwiększanie skali działaności jest trudne w przypadku nanotechnologii?

Tak. Jest to trudne, ponieważ metody charakteryzacji pozwalające na ocenę nanoproduktów są bardzo skomplikowane. Pamiętajmy, że charakteryzację nanosubstancji także przeprowadzić należy w nanoskali.

Czym jest projekt Nanoforce?

Projekt Nanoforce dotyka właśnie tych spraw, o których teraz rozmawiamy. Odpowiada w pewnym stopniu na potrzeby branży nanotechnologicznej. Jest to jeden z wielu projektów, ponieważ coraz więcej podmiotów z Unią Europejską na czele rozumie potrzeby usprawnienia procesów dopuszczania nanoproduktów na rynek. Dlatego też powstaje szereg inicjatyw podobnych do Nanoforce, zajmujących się nanonormami, nanocharakteryzacją, nanoregulacją itd.

Nanoforce można nazwać projektem integrującym środowisko nanotechnologów?

Projekt Nanoforce ma za zadanie na podstawie wiedzy naukowej przekazać pewne rekomendacje, czy wskazówki do organizacji zajmujących się regulacją dopuszczania nanoproduktów na rynek.

Jednym słowem pomaga w komercjalizowaniu zdobyczy nanotechnologii?

Tak i to jest, poza rekomendowaniem pewnych rozwiązań organom regulacyjnym druga gałąź tego projektu. Czyli właśnie usprawnienie procesu komercjalizacji. Bardzo ambitne zadanie w ramach projektu Nanoforcema Polska Izba Przemysłu Chemicznego. Chodzi ostworzenie funduszu kapitałowego, który mógłby wspierać przedsięwzięcia komercjalizacji nanotechnologii. Innym celem projektu jest zgromadzenie stu, nazwijmy to „nano-deali”, takich nanopropozycji, które mogłyby ubiegać się o finansowanie. W Polsce na razie nie ma agencji specjalizujących się w nanotechnologiach . Są różnego rodzaju organizacje zajmujące się wspieraniem ogólnie rozumianych nowych technologii. Projekt Nanoforce sam nie dostarczy funduszy na realizację tych nanoprojektów, ale na pewno pomoże stworzyć środowisko pomocne do pozyskiwania takich funduszy. Przy czym to dotyczy nie tylko Polski, ale też krajów Środkowej Europy.

Co to jest CePT?

CePT - Center for ClinicalResearch and Technology, czyli Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii. Jest to konsorcjum złożone z dziesięciu instytucji. Całe przedsięwzięcie koordynuje Warszawski Uniwersytet Medyczny. W CePT, oprócz WUM udział biorą Politechnika Warszawska, Uniwersytet Warszawski oraz siedem instytutów Polskiej Akademii Nauk. Wszystkie te instytucje działają w obszarze biomedycznym. Jest to projekt infrastrukturalny współfinansowany z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Około 100 mln Euro przeznaczone jest na rozbudowę laboratoriów, na nowe budynki oraz wyposażenie w nowoczesną aparaturę. Laboratoria zbudowane i wyposażone w ramach CePT będą ubiegać się o otrzymanie akredytacji, po to abyśmy mogli funkcjonować jako partnerzy i spełniać różne normy choćby ISO czy GMP. Część z tych funduszy zostanie przeznaczona też na promocję przedsięwzięcia. Dostęp do najnowocześniejszej aparatury, którą możemy kupić spowoduje, że staniemy się cennymi partnerami w międzynarodowych konsorcjach badawczych i zwiększy się skuteczność ubiegania o projekty europejskie. Będziemy mogli konkurować, uczestniczyć w badaniach na najwyższym światowym poziomie. Większość współcześnie prowadzonych badań wymaga najlepszej dostępnej na rynku aparatury.

Dziękuję za rozmowę

rozmawiał Tomasz Sznerch

Więcej o projekcie NANOFORCE: http://nanoforce.pl/

Prezentacje przedstawione na Konferencji NanoBiotechnologia PL dostępne są pod adresem: http://www.science24.com/event/nanobiotechnologiaPL